Zintuiglijke waarneming
Met de term waarneming bedoelt men meestal zintuiglijke waarneming, want naast deze zijn er ook hogere waarneming en sociale waarneming. Wij zullen het hebben over zintuiglijke waarneming.
Waarnemen en observeren zijn twee
begrippen die vaak met elkaar worden verward. Bij (zintuiglijke) waarneming is
het niet noodzakelijk om te observeren al kan je dat wel doen om doelgerichter
waar te nemen. Maar om te observeren moet je waarnemen. Daarom is het
belangrijk om te beseffen wat het verschil is tussen de twee. Een belangrijk
verschil is bijvoorbeeld dat het onmogelijk is om niet waar te nemen, want
waarnemen doe je onbewust altijd. Het is daardoor dat wij ons bewust zijn van
de wereld om ons heen. Zelfs tijdens de slaap, vandaar dat je wakker wordt bij
luide geluiden. Waarnemen is dus iets dat je onbewust bijna altijd doet en
observeren is doelbewust gebruik maken van het waarnemen om te letten op een
bepaald iets in je omgeving. Maar...
Wat is waarnemen?
Er zit veel meer achter waarnemen dan dat. Ieder mens kan
waarnemen. Waarnemen is het bewust worden van de wereld om ons heen en we
gebruiken hiervoor onze zintuigen en onze hersenen. Vaak wordt gedacht dat
mensen maar vijf zintuigen hebben, maar naast gezichtsvermogen, gehoor,tastzin,
reukzin en smaakzin hebben we ook thermoceptie (warmteverschil waarnemen) Nociceptie (pijn waarnemen), proprioceptie (de positie
van onze eigen ledematen waarnemen)
en evenwichtszin. Die zintuigen worden geprikkeld en die prikkels worden naar
de hersenen gestuurd. Wanneer de prikkels verwerkt zijn door het brein en een
betekenis krijgen, worden we ons ervan bewust en hebben we waar genomen.
 |
| De homunculus geeft weer welke lichaamsdelen de grootste oppervlakte van de hersenschors prikkelt |
Hoe nemen wij waar?
Niet alles is bekend over de werking van de waarneming,
omdat niet alles bekend is over de werking van het brein. Vooral het gezichtsvermoging
is goed in kaart gebracht. Wat wij precies waarnemen zijn kleur, vorm, contrasten,
verhoudingen en veranderingen. Met contrasten worden verschillen tussen twee
tegenstellingen bedoeld, zoals licht en donker. Verhoudingen zijn bijvoorbeeld
de grootte van een voorwerp ten opzichte van een ander of een bepaalde afstand.
Met veranderingen bedoelt men een beweging of een verandering van kleur.
Daarnaast zijn wij ons enkel bewust van wat er voor ons van belang is. Dit betekent
dat iedereen de werkelijkheid anders beleeft. We zien de wereld zoals we hem
willen zien. Ondermeer onze achtergrond, opvattingen, normen en waarden hebben
hier invloed op, want door deze veranderlijke elementen hechten we onze eigen
betekenis aan prikkels die we binnenkrijgen.
Prikkels die onze breinen vaak opnieuw verwerken zorgen voor
dikkere banen in onze hersenen. Dat is hoe men leerstof vanbuiten leert. Door
vaak iets te herhalen herinner je je het gemakkelijker. Maar dit wil ook zeggen
dat wij prikkels die we vaak waarnemen sneller gaan herkennen en soms zelfs
gaan herkennen in andere dingen die er heel verschillend zouden uitzien als je
die specifieke prikkels niet herhaardelijk had waargenomen. Bijvoorbeeld kan je
soms voorbij een bakker lopen en denken aan je grootmoeder, omdat beide brood
bakten die dezelfde geur hadden. Of kan je van ver iemand herkennen, maar van
dichterbij blijkt het iemand anders te zijn. Dat is omdat ons brein het gezicht
van de ene persoon zo vaak heeft gezien dat die constant alle waarneming filtert
op zoek naar dat gezicht.
Dit systeem is heel handig om snel informatie op te slaan in het brein en om snel te kunnen reageren op bepaalde omstandigheden, maar ook brengt dit het probleem mee dat wij heel selectief zullen waarnemen en vaak dingen missen die soms belangrijk kunnen zijn. Bekijk onderstaand filmpje en test eens hoe oplettend u bent.
Dit systeem is heel handig om snel informatie op te slaan in het brein en om snel te kunnen reageren op bepaalde omstandigheden, maar ook brengt dit het probleem mee dat wij heel selectief zullen waarnemen en vaak dingen missen die soms belangrijk kunnen zijn. Bekijk onderstaand filmpje en test eens hoe oplettend u bent.
Wat is observeren?
Waarnemen en observeren zijn twee verschillende begrippen,
maar ze staan wel in relatie tot elkaar. Je kunt niet observeren zonder waar te
nemen. Waarnemen doe je meestal onbewust, maar tijdens een observatie doe je
dit opzettelijk. Je wilt een bepaald object of een bepaalde situatie observeren
en daarom ga je opzettelijk gebruikmaken van je zintuigen. Daarnaast heeft het
observeren altijd een bepaald doel, bijvoorbeeld een oplossing vinden voor de
situatie. Tijdens een observatie zul je dan ook doelgericht waarnemen. Als
laatste bepaal je voor je observatie op welke punten je wilt gaan letten en dit
betekent dat je systematisch waarneemt. Samengevat is observeren dus
opzettelijk, doelgericht en systematisch waarnemen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten